Uwaga na palce - czyli jak postępować z agresywnym do ludzi szczurem?

W świecie zwierząt zasady są jasne - zjadasz lub jesteś zjedzony. Zwierzęta instynktownie walczą o przetrwanie, nierzadko wdając się w krwawe walki na życie i śmierć. Proces udomowienia zaszedł daleko (być może aż za daleko) z niektórymi gatunkami, jak chociażby dobrze nam znany pies, który z wilka, zamienił się w kanapowego mopsa. I choć inne zwierzęta również uległy modyfikacji pod względem anatomii, fizjologii i behawioru, to wciąż mają one zakorzeniony ten sam sposób myślenia. Walcz lub giń. Przykładem jest dobrze nam znany, puchaty i kochany szczur. Hodowla selekcjonowała osobniki, o najprzyjaźniejszym usposobieniu w stosunku do człowieka i choć zmiany sięgają głęboko, często możemy trafić na szczura, który nie zawaha się użyć zębów przeciwko nam. W tym artykule dowiemy się, jak pracować z takim zwierzęciem (przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa) oraz rozważymy, jakie opcje ma właściciel takiego gryzonia. 

Czy szczur, który jest agresywny do człowieka, będzie też agresywny do członków stada? 

Otóż niekoniecznie. Agresja u zwierząt, może mieć bardzo wiele przyczyn, niektóre z nich typowo skierowane na ludzi. Konkretne powody omówimy sobie już za chwilę, ale pamiętajmy, że jeśli rozważamy przyjęcie pod swój dach zwierzaka, opisanego po prostu jako "agresywny", musimy dowiedzieć się na jego temat czegoś więcej i uwzględnić, w jakim środowisku szczur znajdował się wcześniej, a zwłaszcza w okresie, gdy kształtowała się jego osobowość. Można by prychnąć i wyśmiać koncept posiadania przez szczura osobowości, kto jednak miał do czynienia z hodowlą tych gryzoni, wie jak różnorodne potrafi być ich zachowanie. Tak samo jak ludzie, zwierzęta będą wykazywały preferencje osobnicze, związane z ulubioną formą i intensywnością kontaktu z innymi osobnikami w stadzie oraz opiekunem. Część szczurów zachowuje się niemal jak pies, podążając za swoim opiekunem. Część lubi broić i dostawać się wszędzie tam, gdzie jest najbardziej zabronione, a z kolei inna część będzie wolała leniuchować w hamaku. Jeżeli szczuras od najwcześniejszych momentów, miał dobry i zbilansowany kontakt z człowiekiem i z innymi szczurami, możemy spodziewać się, że taki maluch będzie nastawiony przyjaźnie do jednych i do drugich. Jeśli równowaga ta przesunie się w którąś ze stron, otrzymamy przeróżne odmiany temperamentu. Zwierzę, które wychowywane było samotnie, dokarmiane przez właściciela ręcznie, będzie bardziej nieporadne w stadzie, ale bardzo przywiązane do człowieka. Szczur wychowywany w ścisku, gdzie była walka o zasoby, jak przestrzeń, czy jedzenie, może wykazywać agresję zarówno do innych szczurów jak i do właściciela. W sytuacjach, gdzie natomiast obecność człowieka stanowiła zagrożenie, będziemy obserwowali niepożądane zachowania w stosunku do opiekunów. Takie scenariusze możemy wymieniać i wymieniać. Pamiętajmy jednak, że jest więcej czynników wpływających na zachowanie zwierzaka. Bardzo często, są to elementy wzajemnie między sobą oddziaływujące, co kształtuje indywidualne cechy charakteru pupila.

Przyczyny agresji 

W tym punkcie przeanalizujemy sobie poszczególne elementy składowe, wpływające na temperament zwierzęcia oraz takie, które mogłyby przyczynić się do powstawania u niego lęku 

Czas odstawienia od matki 

Ponieważ młode szczury, uzyskują dość szybko dojrzałość płciową, kluczowym momentem, jest rozdzielenie miotu według płci. Samiczki mogą pozostać z matką dłużej, jednak samce należy oddzielić już w wieku około 4,5 tygodnia. Dla młodego szczura jest to duży stres i jeśli nie zostanie prawidłowo przeprowadzony, może doprowadzić do powstawania lęku separacyjnego. Aby ułatwić samcom adaptację, powinny one pozostać u hodowcy/opiekuna, jeszcze przez przynajmniej 1,5 tygodnia, a dopiero później zostać wysłane do nowego domu. 

Wiek 

Nikt pewnie nie wątpił, że największa agresja i potrzeba dominacji, występuje u zwierząt, w szczycie swojej zdolności rozrodczej. Małe szczury, o ile mogą być nieufne w stosunku do człowieka, bardzo rzadko wykazują do niego agresję, chyba, że postrzegają sytuację, jako zagrażającą życiu. Osobiście zdarzyło mi się, podczas akcji wyłapywania szczurów hodowlanych, wyrzuconych na dwór, zostać dziabniętą przez przerażonego malucha. Podobnie nikogo nie dziwi, że starsze osobniki, preferują wypoczynek, niż dominację. Takie szczury spędziły dużo czasu, w otoczeniu różnych bodźców i różnych sytuacji i nauczyły się, że wiele z tych rzeczy nie stanowi dla nich zagrożenia. 

Płeć 

Zarówno samce, jak i samice, mogą wykazywać agresję, w stosunku do właściciela. Z jednej strony logicznie jest przyjąć, że to samce będą trudniejsze w okiełznaniu, ale samiczki potrafią ziajać jednakową furią, więc nie dajmy się zwieść tym niewinnym mordkom. 

Hierarchia w stadzie 

Wbrew pozorom, to nie alfa będzie najsilniejszym i najbardziej agresywnym zwierzakiem. Ta rola przypada spokojnym, dojrzałym osobnikom, które będą wspierać chore i słabsze, rozdzielać bójki i wdrażać młodziki w życie, w szczurzej willi. Największy temperament ma w stadzie tzw “beta”, która potrafi być naprawdę nieznośna, męczyć szczury postawione nisko w hierarchii oraz próbować swoich sił z opiekunem. 

Obecność innych osobników w stadzie 

Samotne, sfrustrowane osobniki, mogą być przerażone obecnością człowieka, a ponieważ nie mają w klatce, od kogo uczyć się innych zachowań, to pozostają w tym stanie, aż do momentu zmiany czegoś w ich środowisku. Szczury bardzo szybko uczą się od siebie nawzajem i jeśli jeden zwierzak widzi, że kolega ma pozytywne interakcje z opiekunem, że nie jest to nic niebezpiecznego, to sam może zacząć otwierać się na taki kontakt.

Stan fizjologiczny zwierzęcia 

Specjalnie używam tutaj wyrażenia, o neutralnym wydźwięku, ponieważ o ile toczący się w organizmie zwierzaka proces chorobowy, powodujący ból, może sprawiać, że zwierzę atakuje, to tak samo działają naturalne procesy, jak chociażby opieka nad młodymi. 

Obecność drapieżników 

Jeśli w otoczeniu szczurów, znajdują się zwierzęta, które są przez nie postrzegane jako drapieżniki, to poziom stresu u tych gryzoni, jest stale wysoki. Jak wiemy sami po sobie, wtedy również zachowujemy się agresywnie lub defensywnie. Do potencjalnych drapieżników, trzymanych w mieszkaniu, zaliczamy psy, koty i fretki. 

Obecność obcego zapachu 

Ten przykład wstawiam tutaj, ponieważ zdarzyło mi się zarobić dziabnięcie, jeśli moja dłoń pachniała czymś silnym. Szczury bardzo polegają na swoim zmyśle węchu, więc nawet nawilżane chusteczki dla dzieci, będą je drażnić. Nam podobają się piękne aromaty lawendy, czy wanilii, ale musimy uważać z wprowadzaniem ich na terytorium zwierzaków, czyli do klatki. 

Przestrzeń życiowa 

Nie bez powodu trąbi się wszędzie, aby mieć klatkę, która spełnia minimalne wymogi przestrzeni przypadającej na zwierzę. Jeśli będzie zbyt gęsto, mogą zacząć pojawiać się zachowania agresywne, polegające na strzeżeniu zasobów. Wtedy nie tylko inne szczury, mogą oberwać, ale również człowiek, wkładając rękę lub palce do klatki. 

Kastracja 

Zarówno u samic, jak i u samców, w ciągu 6 tygodni, od przeprowadzenia zabiegu usunięcia jąder lub macicy z jajnikami, następuje wyciszenie hormonalne i behawioralne zwierzaka. 

Odmiana 

Pomimo, że nie ma różnic w temperamencie pomiędzy poszczególnymi odmianami barwnymi zwierząt, to czasami do adopcji trafiają tzw dzikusy lub półdzikusy. Dzikusy, to zwierzaki, których zdrowie i życie było zagrożone, dlatego zostały odchowane przez człowieka. Półdzikusy to efekt kopulacji odmian domowych, ze szczurami dzikimi. Zdarza się tak, jeśli ktoś 

zdecydował "pozbyć się problemu" poprzez “wyrzucenie śmieci”. Takie szczury będą dużo bardziej przerażone i skore o waki. 

Postępowanie z agresywnym szczurem 

Wielu ludzi jest chętnych otworzyć serduszko, dla niechcianego przez nikogo agresorka. Są oni w stanie zapewnić mu dom i mają nadzieję, że uda się usunąć przyczyny agresji. I tak! Jest to możliwe. Może wymagać od nas więcej, niż tylko podawania smaczków z ręki, aby szczur kojarzył nas z czymś miłym. Może to wymagać nakładów pieniężnych i naszego czasu, poświęconego na trening. W tym punkcie, podamy sobie sposób postępowania ze zwierzęciem. Uszeregujemy je od najłagodniejszych, do najbardziej radykalnych metod. 

Analiza środowiska 

Zanim przejdziesz do drastycznych metod, obejrzyj środowisko, w jakim mieszka zwierzę i oceń, czy i jakich modyfikacji wymagają klatka oraz wybieg. Zastanów się, czy zwierzę ma odpowiednią przestrzeń, nie tylko poziomą ale również do wspinania. Czy klatka ma wygodne kryjówki, wygodny dostęp do poidła i misek? Jeśli patrzymy na wybieg, to czy zapewnia odpowiednią stymulację intelektualną zwierzęciu? Pamiętajmy, że szczury to niesamowicie inteligentne zwierzaki, które w monotonnym środowisku będą się nudzić, co wpływa na narastanie ich frustracji. 

Jeśli zwierzak dobrze dogaduje się z innymi szczurami, to zapewnijmy mu towarzystwo. Czasami na takiego nerwusa, dobrze będzie wpływała obecność alfy, lub innego starszego, spokojnego szczura. 

Wykluczenie przyczyn zdrowotnych 

Jeśli otoczenie zwierzęcia nie stanowi problemu, lub dokonaliśmy odpowiednich modyfikacji, a zwierzę jest nadal zdenerwowane, to możemy przejść do kolejnego kroku. Oczywiście po każdej zmianie, należy dać zwierzęciu czas, na przyzwyczajenie się, żeby zobaczyć czy nasze działania przynoszą efekt. Pozwól zatem zwierzęciu na kilka dni adaptacji, zanim przejdziesz do kolejnego kroku. Ponadto, jeśli zwierzę pochodzi z nieznanego środowiska, to wykluczenie przyczyn zdrowotnych, powinno być wykonane jako pierwsze, jeszcze zanim, dołączymy szczura do stada. 

Jakie choroby mogą wpływać na stan zdrowia zwierzęcia? Głównie takie, które powodują ból. Zaliczymy tutaj również przedłużający się świąd, który stale irytuje zwierzę, nie pozwalając mu odpocząć. Przyczyny bólu lub świądu, wcale nie muszą być dla nas widoczne. Mogą wynikać z infestacji pasożytów, których nie widzimy, albo z urazu kręgosłupa lub starego złamania, które się teraz odzywa. Dodatkowo agresję i swego rodzaju amok, mogą wywoływać choroby, które upośledzają zmysły zwierzęcia, na przykład zapalenie ucha. Mogą to również być przyczyny hormonalne. Udajmy się więc do specjalisty i opowiedzmy mu, jaka jest sytuacja. Lekarz zrozumie i zaleci, wykonanie koniecznych badań diagnostycznych, które mogą pokazać problem. 

Kastracja 

Jeśli zwierzak jest zdrów jak ryba, a środowisko idealne, to warto pomyśleć o kastracji. Mówię tutaj zarówno o samcach, jak i o samicach. Nie jest to jednak natychmiastowa poprawa. Hormony będą uspokajać się nawet do 6 tygodni po operacji, więc musimy być cierpliwi i ostrożni. 

Trening behawioralny 

Niektórzy preferują trening, zanim zdecydują się na kastrację zwierzęcia. Ja zamieniłam tę kolejność, ponieważ kastracja szczurów jest niesamowicie ważnym elementem profilaktyki i powinna być wykonana, bez względu na stan emocjonalny pupila.

Na czym może polegać taki trening? Na stopniowej zmianie podejścia zwierzęcia do nas. Musi się to odbywać delikatnie i powoli, a to będzie wymagało od nas cierpliwości. Na początku, najlepiej aby zwierzę przyzwyczaiło się do naszej obecności. Spróbujmy zaobserwować, czy możemy po prostu usiąść na podłodze, w trakcie wybiegu. Jeśli nasza obecność jest tolerowana, to można zacząć nagradzać zwierzę, za coraz odważniejsze jego próby kontaktu z nami. Najpierw po prostu za to że przeszedł obok nas. Potem, że nas dotknął, wspiął się na kolana i obwąchał. Jedzonko najlepiej na początku kłaść w pobliżu zwierzęcia, a dopiero potem zacząć podawać mu je z ręki. Kiedy zwierzę przyzwyczai się do nas, warto zacząć go uczyć sztuczek, które zajmą jego umysł i zapewnią pozytywne emocje i do tego smakołyki. Pamiętajmy również, że taki agresor, nigdy nie będzie miziakiem, może nie lubić być podnoszony, może nie lubić głaskania. Nie zmuszajmy go do wychodzenia ze strefy komfortu, bo możemy mu w ten sposób zrobić krzywdę. Jeśli musimy wyjąć takie zwierzę, najlepiej wyjąć cały domek, lub kryjówkę w której on siedzi, zamiast używania dłoni. 

Medykacja 

A co jeśli wszystko zawiedzie? Wszystkie nasze próby i ćwiczenia, a szczur i tak nie chce się do nas przekonać? Pozostaje nam próba medykacji. Można zacząć od podawania delikatnych ziołowych substancji uspokajających i obserwacji postępów zwierzaka. Robimy to zawsze pod kontrolą weterynarza, wtedy gdy wszystko inne zawiedzie. 

Zastanawiasz się nad adopcją agresora? Zadaj te pytania! 

• Czemu szczur jest do adopcji? 
• Czy znana jest przyszłość zwierzęcia? Skąd jest - łapanka, sklep zoologiczny, hodowla, pseudohodowla, przypadkowa ciąża? 
• Kiedy zaczęły się problemy behawioralne? 
• Historia leczenia i diagnostyki? 
• Czy podejmowane były próby treningu behawioralnego? Jeśli tak, to jaki był ich efekt? 
• Czy zwierzę otrzymywało lub otrzymuje, jakieś leki uspokajające lub antydepresanty, jeśli tak, to jak długo i z jakim efektem? 

Podsumujmy sobie dzisiejszy artykuł - agresja wobec człowieka zdarza się u wszystkich gatunków zwierząt, nawet jeśli postrzegane są one za formy udomowione. Na wykształcenie i utrwalenie takich zachowań wpływa wiele czynników. Tak samo, jak różnorodne mamy przyczyny agresji, tak samo mamy różnorodne pomysły na zmianę zachowania takiego zwierzaka. Pamiętajmy jednak, że przede wszystkim, konieczna jest cierpliwość do takiego zwierzęcia i cieszenie się wszystkimi małymi postępami, jakie udało nam się zrobić.