Szczotka, pasta, kubek, ciepła woda - czyli jak zadbać o jeżowy uśmiech

W gabinetach weterynaryjnych często spotykam się ze zdziwieniem właścicieli, gdy słyszą oni, że trzeba myć zęby psu. Gdy mówimy to samo o kotach, zdziwienie przechodzi w niedowierzanie, ale powiedzcie mi, czy wiedzieliście że jeżowe ząbki wymagają podobnej pielęgnacji? Kto z Was słyszał o tym, że jeżom należy myć zęby? Pewnie niewielu. Medycyna zwierząt egzotycznych, w tym małych mięsożernych właśnie, jest dziedziną młodziutką, coraz więcej nowych faktów, badań i wiadomości pojawia się w internecie lub książkach. Dobrze jest raz na jakiś czas odświeżyć sobie taką wiedzę. Przejdźmy więc do opisu jeżowego uśmiechu.

Trochę biologicznego bełkotu

Jeże mają w sumie 36 zębów, choć niektóre źródła podają, że może być ich nawet do 44. W górnych arkadach, w szczęce, mamy 6 siekaczy, 2 kły, 6 zębów przedtrzonowych i 6 zębów trzonowych. W dolnych arkadach, w żuchwie, mamy 6 siekaczy, 2 kły, 4 zęby przedtrzonowe i 6 zębów trzonowych.

W okolicy 2-3 tygodnia rozpoczyna się wyrzynanie zębów u jeża. Może to spowodować rozdrażnienie, podobnie jak odbywa się to u dzieci.

Tak, odbywa się to w okresie od 7 do 9 miesiąca życia. Nie należy się jednak bać, ząbki mleczne są tak malutkie, że po wypadnięciu, zazwyczaj zostają połknięte, przez nieświadomego tego faktu jeża. Podobnie odbywa się to u psów, bez żadnej szkody na ich zdrowiu. Oczywiście może udać nam się znaleźć taki ząbek, zabłąkany gdzieś na ziemi. Być może jeżowa wróżka zębuszka, zechce wymienić go na pysznego mącznika.

Ten okres rozwojowy może wiązać się ze zwiększonym żuciem i gryzieniem okolicznych przedmiotów. Uwaga jednak, bo jeżowe ząbki są dużo delikatniejsze niż psie i nie jest dobrym pomysłem dawać maluchowi gryzaki czy inne psie zabawki. Najlepszym rozwiązaniem są tutaj owady z twardym pancerzykiem lub suszone owady np. jedwabniki

Opieka nad jeżowy uzębieniem

Na początku może to brzmieć surrealistycznie. Jak tu pomóc jeżowi z higieną jamy ustnej? Przecież zwinie się w kulkę, ucieknie lub nawet ugryzie! Musimy jednak pamiętać, że brak higieny jamy ustnej prowadzi do całej masy problemów zdrowotnych, które niekoniecznie będą się ograniczać tylko do zębów i dziąseł. Co wobec tego może zrobić właściciel?

Dobrze jest od najmłodszego wieku przyzwyczajać jeża do dotykania i manipulowania przy takich jego częściach ciała jak buzia, łapki czy brzuszek. W przyszłości może to ułatwić pracę, nie tylko weterynarzom, ale również

nam. Zwłaszcza w tym wypadku, gdy raz na jakiś czas należy obejrzeć jak wygląda jama ustna. Zwracamy uwagę na wygląd i kształt zębów. Prawidłowy kolor zębów to biel. Zwróćmy też uwagę, czy jakieś zęby nie są ukruszone lub złamane - będzie to dla nas informacja, że być może karma nie jest odpowiednio dobrana i jest za twarda dla naszego malucha. Oglądamy również dziąsła. Czy są bladoróżowe, czy nie widać tuż na granicy z zębami czerwonego paseczka, świadczącego o stanie zapalnym, czy ząbki siedzą odpowiednio stabilnie w buzi, czy może któreś się ruszają. Czy gromadzi się kamień nazębny, czy widzimy jakieś nadżerki, czy zapach z pyszczka jest nieładny. Wszystko to bierzemy pod uwagę i udajemy się do zaufanego lekarza, który przyjmuje i leczy jeże, na konsultację stomatologiczną.

W jaki sposób możemy obejrzeć jamę ustną jeża i uniknąć odgryzienia naszych palców?

Możemy posłużyć się drewnianym narzędziem. Koniecznie drewnianym, ponieważ metalowe czy plastikowe może spowodować ukruszenie zębów. Możemy użyć pałeczek bambusowych dodawanych do tajskich dań, albo

szpatułki laryngologicznej czy nawet patyczka do lodów. Wsuwamy go między zęby górne i dolne i delikatnie manipulując rozchylamy jeżowe szczęki. Warto mieć przy sobie też źródło światła i kogoś do pomocy.

Problemy wynikają z braku jednolitego żywienia dostępnego dla jeży. Za twarde jedzenie lub zbyt duży rozmiar kęsów, mogą prowadzić do złamania zębów, za miękkie jedzenie do odkładania się filmu bakteryjnego, który wraz z czasem twardnieje i prowadzi do bolesności dziąseł. Musimy umieć zbilansować żywienie, tak aby było odpowiednie dla naszego pupila.

Co możemy zrobić aby wspomóc jamę ustną naszych jeży?

• Podawać kolagenowe smakołyki, dostępne dla psów i kotów, które usuwają film bakteryjny w trakcie żucia.
• Podawanie owadów, których pancerzyk chitynowy ma takie samo działanie.
• Stosowanie past enzymatycznych nakładanych na chusteczki lub niemowlęce szczoteczki do zębów, pamiętajmy jednak że taka pasta powinna być smakowa inaczej możemy mieć problem z dostaniem się do zębów. Takie pasty przeznaczone dla zwierząt, nie pienią się i nie wymagają wypłukiwania. Nie zawierają również szkodliwych substancji, które mogły doprowadzić do rozstroju żołądka, jeśli zostałyby przypadkiem połknięte.
• Spraye z chlorheksydyną, które zapobiegają osadzaniu się plaki.
• Należy wymieniać wodę raz dziennie i unikać podawania wód mineralnych, które szkodzą nie tylko na zęby, ale również na jeżowe nerki.
• Unikajmy poidełek, dla jeża najlepiej aby woda była w miseczce. Skubanie metalowej końcówki poidełka może doprowadzić do wady zgryzu lub ukruszenia zębów.

Jakie choroby stomatologiczne mogą wystąpić u jeży? 

• Kamień nazębny - początkowo na zębach pojawia się miękki film bakteryjny, wynikający z osadzania się na zębach resztek jedzenia. Jeśli nie usuniemy tego filmu, zaczyna się utwardzać pod wpływem minerałów zawartych w ślinie. Staje się twardy, żółtawy i w tym momencie, prawie niemożliwe jest usunięcie go samodzielnie w domu. Zazwyczaj takie jeże trafiają do weterynarza, na sanację, czyli mechaniczne usunięcie kamienia. Niestety, taki zabieg wiąże się z koniecznością użycia narkozy. Każdy zabieg i każda anestezja niosą ze sobą ryzyko, najlepiej wobec tego stosować profilaktykę, za którą być może nasz pupil nie będzie szalał, ale przynajmniej będzie miał zdrowe zęby.
• Zapalenie dziąseł - obecność kamienia nazębnego może powodować nacisk na dziąsła i stan zapalny na granicy dziąsło-ząb. W takiej błonie śluzowej znajdują się naczynia, którymi bakterie, mogą dostać się do całego organizmu i powodować spustoszenie, nawet w bardzo odległych częściach ciała.
• Ropnie - czasami, jeśli ząb pęknie przy samym korzeniu, może zbierać się tam ropa. Jeśli nie znajdzie ona ujścia, doprowadzi to do powstania ropnia przy korzeniu tego zęba. Jest to bolesne dla jeża, a do tego może spowodować wypychanie gałki ocznej z oczodołu. Nie można zwlekać z takim schorzeniem i trzeba udać się na chirurgiczne usunięcie ropnia.

Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

• Zmiana preferencji żywieniowych - jeśli zauważymy, że nasz jeż unika pewnych pokarmów, które spożywał wcześniej, albo na przykład wybiera pokarmy bardziej miękkie, może to świadczyć o problemach stomatologicznych lub bolesności w okolicy zębów.
• Nadmierne ślinienie się - możemy zauważyć sklejone i mokre futerko pod brodą lub na przednich łapkach.
• Brzydki zapach z pyszczka - spowodowany gromadzeniem się kamienia i filmu bakteryjnego na zębach
• Ruszające się zęby lub ukruszone zęby - świadczą o nieprawidłowym żywieniu lub środowisku zwierzęcia
• Wybrzuszenia w okolicy twarzy - mogą to być wspomniane wcześniej ropnie okołozębowe
• Asymetrycznie wystające oczy - czasami ropnie formują się w okolicy oczodołu wypychając niejako gałkę oczną z oczodołu.

Podsumujmy te informacje w kilku zgrabnych zdaniach. Dbanie o zdrowie jeżowej jamy ustnej powinno przestać być już tematem tabu. Jeżom myjemy ząbki i dokonujemy regularnych przeglądów stomatologicznych. Taka sama ochrona i opieka jaką stosujemy u nas lub naszych dzieci, należy się również zwierzętom, które zdecydowaliśmy się wziąć pod opiekę. Mam nadzieję, że ten artykuł pomógł Wam dowiedzieć się więcej na ten temat i wybrać odpowiedni sposób stosowania profilaktyki jeżowych ząbków.