Niepokojące zachowania szczurów - czyli kiedy trzeba odwiedzić weterynarza

2022-07-04 14:35:00

Każdy z nas wie, jakie zachowania, czy objawy są na tyle niepokojące u nas samych, że zmuszają nas do wizyty u lekarza. Potrafimy odróżnić, czy to zwykły ból głowy spowodowany napięciem, czy też migrena trwająca już trzeci dzień. Inaczej sprawa ma się natomiast z naszymi pupilami. Nie powie on przecież co i gdzie go boli. U najmniejszych podopiecznych, jak gryzonie czy zajęczaki występuje tzw. „masking phenomenon”, co oznacza, że zwierzęta chore muszą ukrywać swoje objawy, bo w przeciwnym wypadku staną się łatwym łupem dla drapieżników. Dlatego bardzo często przychodzimy z pomocą dopiero gdy objawy są już silnie wyrażone lub, w najgorszych sytuacjach, jest już zwyczajnie za późno na pomoc.
Ale spokojnie! Nie jest to droga bez wyjścia, wystarczy bowiem wiedzieć, na co zwrócić uwagę w szczególności. A więc do dzieła!

Mniejszy apetyt

Wyobraźmy sobie sytuację, że podchodzimy do klatki, żeby nakarmić nasze szczurze pociechy. Wszystkie oczywiście kłębią się tuż przy drzwiczkach, jak mała głodna szarańcza. Widzimy dwa adopciaki z laboratorium, tego agoutka odratowanego ze sklepu zoologicznego… Ale co się stało z tą śliczną fuzz samiczką? Nie zeszła na śniadanie? To jest właśnie pierwszy objaw, który powinniśmy zarejestrować – brak apetytu. Z natury gryzonie mają bardzo szybki metabolizm, więc gdy podajemy im posiłek są już na pewno wygłodniałe.

Apatia

Inna sytuacja, którą możemy sobie wyobrazić - wybieg organizowany pod wieczór. Wszystkie maluchy szaleją po pokoju, ale ten jeden, który zawsze wchodził dokładnie tam, gdzie wchodzić nie powinien dzisiaj dziwnym trafem został w klatce i śpi. Kolejny objaw – apatia. Tak jak i my, gdy się źle czujemy nie mamy ochoty wstać z łóżka, tak samo i szczury.

Czerwone łzy

Co jeszcze może nas zaniepokoić ? Tzw. „czerwone łzy” - u szczurów występuje gruczoł Hardera odpowiedzialny za produkowanie wydzieliny podbarwionej na czerwono, barwnikiem nazwanym porfiryną. U zdrowego zwierzęcia niewielka ilość tej wydzieliny jest obecna zazwyczaj tuż po obudzeniu, w okolicy oczu i nosa. Obudzony szczur w ciągu paru minut zaczyna toaletę ciała i usuwa zabrudzenie z pyszczka. Jednak nadmierna ilość porfiryny obecna w tych okolicach, na przestrzeni całego dnia, jest dla nas objawem zwiastującym, że w ciele zwierzęcia rozpoczyna się proces chorobowy lub, że miało ono ostatnio zbyt dużo stresu.

WSKAZÓWKA: Często, zwłaszcza w upalne dni zaobserwujemy nasze pupile rozproszone po klatce, leżące placuszkiem na półkach, zamiast jak to mają w zwyczaju – w grupie, na hamaczkach. Należy poszukać wtedy sposobów na ulżenie im w te dni i zaoferować plastikową butelkę wypełnioną zamrożoną wodą, wiatraczek lub ceramiczny domek schłodzony uprzednio w lodówce.

Jakie dźwięki wydają szczury?

Teraz warto poświęcić chwilę dźwiękom wydawanym przez te zwierzęta i zastanowić się, które z nich są normalnym źródłem komunikacji, a które świadczą o patologicznych zmianach w organizmie. Warto osłuchać się z nimi zawczasu, by mniej więcej wiedzieć czego się spodziewać i jak reagować.

Gruchanie – dźwięk przypominający gruchające gołębie. Nie jest normalnym dźwiękiem wydawanym przez szczury i w zależności od natężenia zazwyczaj świadczy o chorobach układu oddechowego. Należy tutaj wspomnieć, że choroby układu oddechowego należą do jednych z najczęstszych problemów, z którymi właściciele szczurów zgłaszają się do weterynarzy. Jednostka chorobowa nosi nazwę CRD (Chronic Respiratory Disease) i wywoływana jest zarówno przez wirusy jak i różne bakterie. Najgorsza z nich jest Mycoplasma Pulmonis występuje normalnie w drogach oddechowych u szczura. Zazwyczaj nie jest patogenna. Może się to jednak zmienić np. pod wpływem stresu lub czynników środowiskowych (amoniak z niesprzątniętej, zanieczyszczonej klatki, który podrażnił drogi oddechowe).

Kichanie – tak samo jak gruchanie, może być oznaką rozpoczynającej się choroby dróg oddechowych. Zanim jednak zaczniemy panikować, warto przez chwilę zastanowić się, czy nie użyliśmy w domu jakiegoś nowego zapachu? Kadzidełek, perfum, płynu do prania. Na to wszystko zwierzęta mogą reagować kichnięciami, zwłaszcza przy okazji pierwszego kontaktu z daną substancją

Czkawka – rytmicznie występujący dźwięk, który szczury wydają zazwyczaj zaraz po obudzeniu. Przechodzi samodzielnie w ciągu kilku minut. Warto obserwować czy zwierzę, często wydaje taki dźwięk i w razie czego zgłosić to u weterynarza, gdyż częste występowanie przypisuje się chorobom serca.

Szczękanie zębami - wielu z nas kojarzy to jako oznakę zadowolenia u szczurów, zwłaszcza w połączeniu z tzw. bogglingiem, czyli szybkimi ruchami gałek ocznych, które właściciele szczurów określają jako „pulsowanie”. Należy jednak pamiętać, że sytuacja wygląda tu podobnie jak z mruczeniem u kota - z jednej strony jest to oznaka zadowolenia, ale z drugiej strony może być oznaką odczuwanego bólu. Jeżeli zwierzę wydaje ten dźwięk w sytuacjach, które nie należą do najbardziej komfortowych należy podejrzewać bolesność i zgłosić się do weterynarza.

Omówiliśmy pokrótce zachowania mniej odstające od normy, mniej wyraźnie znaczące, że z naszym ogonkiem dzieje się coś niepokojącego. Przejdźmy zatem do objawów nieco łatwiejszych do zaobserwowania i interpretacji.

Objawy neurologiczne lub przedsionkowe.

Zaliczamy tutaj, przekrzywienie główki w jedną stronę, tendencję do chodzenia po okręgu, zaburzenia koordynacji, brak możliwości utrzymania jedzenia w przednich łapkach. Być może szczur, który był wytrawnym alpinistą, nagle zaczyna spadać z różnych powierzchni? O czym może to świadczyć? Łagodna wersja może wskazywać na zapalenie ucha, wersja najgorsza zaś, zmorę wszystkich właścicieli szczurów, czyli rozwijającego się guza przysadki mózgowej.

Zmiana preferencji żywieniowych

Wspomnieliśmy o trudnościach z utrzymaniem jedzenia w łapkach, ale co jeszcze może się zmienić to również preferencje żywieniowe. Zamiast nasion preferencja miękkich, świeżych pokarmów. Być może zjedzenie twardego smakołyka zajmuje dłużej niż zazwyczaj? Albo zwierzę zamiast zjeść smakołyk, kruszy go tylko na małe części, które znajdujemy na podłodze? Tu możemy podejrzewać chorobę stomatologiczną. Tak jak i my, szczury potrzebują czasem wizyty u dentysty. Ich zęby należą do stale rosnących i są ścierane przez podawany pokarm. Normalne zdrowe zęby powinny być żółtawe (od naturalnych barwników zawartych w pożywieniu). Górne i dolne siekacze powinny być spiłowane na równo, równolegle do siebie. Każdego rodzaju dyskoloracja lub zaburzenie kształtu, czy przerost koron klinicznych powinny skłonić nas do wizyty u specjalisty, który poda przyczynę problemu. Pamiętajmy, że sama korekcja uzębienia w takim przypadku nie jest wskazana, tym bardziej praktykowana samodzielnie w domu, ponieważ możemy doprowadzić do pęknięcia zęba wzdłuż i znacznego pogorszenia stanu.

Pasażerowie na gapę - ektopasożyty

Wbrew powszechnym przekonaniom, szczury to bardzo czyste zwierzęta. Dużo czasu poświęcają pielęgnacji, nie tylko swojego własnego futra, ale również pielęgnacji innych osobników w stadzie. Czy można powiedzieć, że w tym przypadku może istnieć „co za dużo to niezdrowo” Tak. Jeśli zwrócimy uwagę, że nasz pieszczoch wielokrotnie w ciągu dnia, lub jednego wybiegu drapie się i czyści warto przyjrzeć się futerku dokładniej, bo być może mamy do czynienia z pasażerami na gapę. Mowa tu oczywiście o ektopasożytach. Wszy, wszoły, świerzbowiec, nużeniec to wszystko są przykłady pasożytów zewnętrznych, które powodują zmiany struktury włosa i skóry. Co możemy zaobserwować na skórze? Różnego rodzaju wyłysienia, zaczerwienia, przeczosy, łupież i łojotok. Przydatne może być uwzględnienie również pasożytów wewnętrznych jak owsiki. Ich obecność powoduje tak ogromny dyskomfort, że zwierzęta drapią się bardzo intensywnie mimo braku zmian w skórze.

Ciąża urojona u szczura

Ostatnie z patologicznych zachowań, o którym warto wspomnieć jest gdy samica szczura nagle zaczyna budować gniazdo np. z papieru, chusteczek, polarków i zanosi do niego zabawki lub chwyta własny ogon w zęby i niesie go w ten sposób do zbudowanego gniazda. Najprawdopodobniej w takim przypadku mamy do czynienia z ciążą urojoną. Jest to zjawisko powstające, gdy na przykład dojdzie do kopulacji między osobnikami przeciwnej płci, ale nie dojdzie do zapłodnienia. Organizm samicy może wtedy „wyobrazić sobie” że jest ona w ciąży. Takie zjawisko trwa około 20 dni, czyli mniej więcej tyle samo co ciąża u szczura (22- 23dni). Nie jest groźnym zjawiskiem, dopóki nie nastąpi zatrzymanie mleka w gruczołach sutkowych, co zdarza się znacznie częściej u psów niż u gryzoni. Jeżeli samica ma tendencję do wpadania w ciąże urojone, należy rozważyć kastrację takiego osobnika.

Niepokojące zachowania, które są naturalną częścią behawioru szczurów

Wiemy już, że porfirynowanie, szczękanie zębami i boggling mogą w zależności od kontekstu być interpretowane jako patologia lub jako zupełnie normalna rzecz. Poświęcimy jeszcze jeden akapit na zachowania, które dla osób nie doświadczonych w opiece nad szczurami mogą wydawać się dziwne, ale tak naprawdę są one naturalną częścią behawioru tych zwierząt.

Skanowanie – polega na tym, że stojący w miejscu szczur porusza delikatnie głową na boki. Szczególnie często spotkamy się z takim widokiem u szczurów, o czerwonych oczach. Czerwona barwa wynika z braku pigmentu w oku i prześwitywaniu naczyń krwionośnych poprzez rogówkę. Takie zwierzęta mają bardzo upośledzony zmysł wzroku i czasami, żeby złapać ostrość widzenia, zwierzęta te, muszą „zeskanować” sobie otoczenie, zanim ich mózg pozwoli im na widzenie przestrzenne.

Popcorning – najczęściej obserwowany u młodych szczurków. Polega na nagłym podskakiwaniu do góry, zwiastującym radość i chęć zabawy. Wygląda to, jak ziarna kukurydzy podskakujące na rozgrzanej patelni i stąd właśnie wzięła się nazwa. Zwierzaki mogą bawić się tak ze sobą lub z właścicielem podczas „zapasów” gdy używamy ręki, żeby poczochrać szczura. Będzie on wtedy uciekał na chwilę i od razu do nas wracał oraz wykonywał te charakterystyczne podskoki.

Zachowania związane z dominacją i ustalaniem hierarchii – nigdy nie jest tak, że dogadujemy się z rodzeństwem przez cały czas. Zdarzają się sprzeczki i kłótnie. Tak samo w stadzie szczurów. Czasami trzeba im pozwolić na delikatne piski i pogonienie się po klatce. Dopóki nie leje się krew i kotłowanina odbywa się rzadko, nie ma powodu do niepokoju. Jakie zachowania mam tutaj na myśli? Cicha dominacja polega na tym, że dwa szczury wspinają się na tylne kończyny i stoją nieruchomo, nos w nos, patrząc na siebie. Inne zachowania takie jak napuszenie się i napieranie tylną częścią ciała na drugiego osobnika, popychanie się nawzajem łapkami, fukanie czy podszczypywanie, również mają na celu ustalenie, ogromnie ważnej w stadzie, hierarchii.

Zachowania związane ze znaczeniem terytorium – szczury, a zwłaszcza samce, praktykują kropelkowanie moczem na powierzchnie, hamaki lub nawet nas samych, w celu oznaczenia terytorium. Dają w ten sposób znać innym osobnikom stada, że dane miejsce jest sprawdzone i bezpieczne. Nie należy mylić tego z chorobami dróg moczowych i skąpomoczem.

No i właśnie, dobrnęliśmy do końca tej notatki. Mam nadzieję, że udało mi się rozjaśnić mniej więcej, które ze szczurzych zachowań wymagają szczególnej atencji ze strony opiekuna oraz lekarza weterynarii.

WSKAZÓWKA – jeżeli musimy udać się do weterynarza, wybierzmy takiego, który specjalizuje się w leczeniu małych ssaków. Psy i koty różnią się diametralnie od gryzoni i jest cała masa błędów, które można popełnić w trakcie diagnostyki lub podczas przepisywania lekarstw.

Życzymy wszystkim początkującym i doświadczonym szczurzym rodzicom powodzenia i bystrych oczu, żeby wypatrzeć niepokojące zachowania!

Bibliografia:
1. Valarie V. Tynes: Behavior of exotic pets: Chapter 10 Rats. Sweetwater, Texas, USA, 2010, Blackwell Publishing LTD
2. Katherine E. Quesenberry, Connie J. Orcutt, James Carpenter: Choroby I chirurgia małych ssaków, Rozdział 25 Szczury i Myszy: Łódź, 2021, Galaktyka
3. Karl Gabrish, Peernel Zwart: Praktyka kliniczna: Zwierzęta egzotyczne, Rozdział 5 Szczury: Łódź, 2009, Galaktyka

Autor:Lek. wet. Marika Chaszczyńska