Co wybrać? - Antykoncepcja chemiczna czy kastracja Fretki domowej

Wielu właścicieli fretek zastanawia się, jakie jest najlepsze rozwiązanie regulacji zachowań płciowych u fretki. W internecie znajdziemy wiele artykułów, część opowiadających się za kastracją chirurgiczną, część zrzekających się, że należy stosować implanty, czyli kastrację chemiczną. Albo czy w ogóle warto robić cokolwiek? Może po prostu zostawić zwierzaka tak jak jest? W tym artykule zestawimy sobie plusy i minusy poszczególnych rozwiązań, omówimy biologię rozrodu fretki oraz zastanowimy się czemu należy działać w tym temacie i jakie choroby mogą się wiązać z brakiem decyzji z naszej strony.

Trochę biologicznego bełkotu:

• Fretki nie są gryzoniami! Zaliczamy je do małych mięsożernych, tak samo jak koty.
• Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku około 8-12 miesięcy, a samce w wieku około 9 miesięcy.
• Samce są płodne przez całe swoje życie, samice natomiast przez około 5 lat.
• Ciąża trwa 41 dni (może wahać się od 39 do 42 dni).
• W miocie rodzi się średnio 8 młodych (ale znane są przypadki że rodzi się 1 młode lub nawet 18!).
• Zarówno samce jak i samice mają po 3 pary sutków.
• Młode rodzą się głuche i ślepe, zaczynają widzieć i słyszeć po około 30 dniach od urodzenia.
• Młode można odstawić od matki w wieku 6-8 tygodni życia.

Wiem, że wygląda to na dużo, niepotrzebnych informacji. Prawda jest jednak taka, że zanim zdecydujemy się na kastrację, bądź też pozostawienie narządów rozrodczych, powinniśmy umieć ocenić ryzyko związane z jedną i drugą opcją oraz wiedzieć czego możemy się spodziewać jeśli nasza samiczka zajdzie w niechcianą ciążę.

Jak przebiega ruja u fretek?

Czynnikiem, który jest niesamowicie ważny dla fretek, jest fotoperiod, czyli czas trwania nocy i czas trwania dnia. W hodowli fretek można manipulować czasem, w którym osiągają one zdolności rozrodcze, poprzez oświetlanie środowiska życia fretki np. na fermie. Płodność wzrasta, gdy dzień się wydłuża, czyli w okresie wiosennym. Dla fretki jest to informacja, że zaczyna robić się cieplej, będzie więcej jedzenia i dostęp do wody. Brzmi to jak idealne warunki żeby zajść w ciążę i wydać na świat młode oraz zapewnić im możliwie dobry start w życiu.

Jakie objawy rui możemy zaobserwować u samca?

• Powiększone jądra - wynika to ze zwiększonej produkcji spermy
• Zwiększona aktywność, próby ucieczki z klatki, niepokój, czasem agresja c. Intensyfikacja zapachu płciowego
• Zwiększone znaczenie terenu moczem
• Zwiększona produkcja łoju
• Żółtawy wygląd skóry i włosia

Jakie objawy rui możemy zaobserwować u samicy?

• Powiększone narządy rodne - czyli srom i jego okolica
• Ujście pochwy jest zaczerwienione
• Z pochwy może wypływać śluz i niewielka ilość krwi
• Zwiększona aktywność, próby ucieczki z klatki, niepokój, czasem agresja
• Samica wydaje dźwięki przypominające jęki lub płacz
• Obniżony apetyt
• Gorsza jakość snu

Jak wygląda kopulacja u fretek

Dla pobocznego obserwatora, może to być bardzo agresywny proces. Podobnie jak u kotów mamy tu do czynienia z owulacją wywoływaną przez zaloty samca. U kobiet, komórka jajowa jest uwalniana regularnie w określonym cyklu. U fretek, jajeczko czeka, aż znajdzie się samiec, który odpowiednio pobudzi samicę, co objawia się kąsaniem, drapaniem, trzymaniem za kark, ciągnięciem po ziemi. Samica poddaje się tym zabiegom bez walki.

I teraz zaczynają się problemy.

O ile może być tak, że ruja utrzyma się przez 3 -4 tygodnie, a potem minie, niestety bardzo często zdarza się tak, że ruja nie mija dopóki nie dojdzie do kopulacji i będzie trwała miesiącami, powodując stopniowe wyniszczenie organizmu samicy.

Jeśli doszło do kopulacji, ale nie doszło do zapłodnienia, samicy może wydawać się, że zaszła w ciążę. Jest to choroba zwana ciążą urojoną. Trwa ona tyle samo co zwykła ciąża, czyli około 40 dni. Samica może mieć spuchnięte sutki, będzie budować gniazdo i nosić do niego zabawki, zwłaszcza te miękkie i piszczące, które będą jej przypominać młode.

Jeśli natomiast zostawimy samicę samej sobie, wejdzie ona w okres rui przetrwałej, w trakcie której jej organizm będzie produkował, żeński hormon płciowy - estrogen, którego nadmiar powoduje:

• Ostrą, mogącą prowadzić do śmierci anemię
• Pojawianie się cyst na jajnikach, czyli baloników, które mogą być zupełnie niegroźne, albo mogą zacząć produkować nadwyżki innych hormonów płciowych. 
• Supresję szpiku kostnego - co to oznacza? Że zmniejszy się produkcja białych krwinek (zwiększy się podatność na zakażenia), czerwonych krwinek (anemia), płytek krwi (problemy z krzepnięciem krwi

To wyjaśnia nam co się dzieje w organiźmie naszego pupila, co jednak może zauważyć właściciel?

• Osłabienie zwierzęcia
• Brak reakcji na swoje imię, jedzenie, zabawki
• Opuchnięty srom
• Wypływ z pochwy
• Bladość ciała zwierzęcia i błon śluzowych (możemy to zbadać podnosząc wargi zwierzęcia i patrząc na kolor dziąseł, który powinien być taki sam jak u nas, czyli różowy)
• Wyłysienia (na początku niewielkie przeczosy, ale wraz z wydłużeniem się rui, mogą objąć całe ciało zwierzęcia)
• Krwotoki

Leczenie takiej przypadłości mogą zakończyć się niepowodzeniem, konieczna jest kastracja awaryjna, transfuzje krwi, preparaty żelaza i kortykosteroidy. to wszystko jest konsekwencją, zaniechania decyzji o kastracji naszego zwierzaka, gdy był na to czas.

Skoro już wiemy wobec tego, jak może skończyć się przetrwała ruja u fretki. Omówmy sobie dostępne sposoby zapobiegania takim incydentom, czyli…

Sposoby kastracji

Na ten moment mamy dwa sposoby regulowania rozrodu u fretek. Omówmy je sobie teraz po kolei:

Antykoncepcja chemiczna

Polega na czasowym, odwracalnym pozbawieniu zdolności rozrodczych. podobnie jak kobiety, które biorą leki antykoncepcyjne, po zakończeniu ich przyjmowania, mogą one normalnie zajść w ciążę. Na ten moment najczęściej stosowany jest Implant podskórny Supreloin. Wszczepia się go zarówno samicom jak i samcom. Działanie zgodnie z instrukcją utrzymuje się 1-1,5 roku, w praktyce jednak czas ten jest inny i zależy od wielu czynników, jak dieta czy choroby. Dla właściciela, oznaką, że implant przestaje działać, będzie wystąpienie objawów rujowych, które omówiliśmy wcześniej.

Zalety implantu:

• niweluje zapach rujowy u obu płci,
• jest sposobem odwracalnym,
• nie wchodzi w interakcję z innymi lekami,
• minimalne działania niepożądane,
• implantacja nie wymaga znieczulenia ani zabiegu chirurgicznego (wygląda podobnie jak zabieg czipowania psa).

Kiedy nie zaleca się implantu:

• przy rui trwającej już miesiąc,
• u fretek chorych na cukrzycę,
• u bardzo młodych samiczek, wchodzących w ruje w okolicy 4-7 miesiąca życia
• przy jakiejkolwiek wcześniejszej terapii hormonalnej (na przykład przy problemach z trzustką czy tarczycą),
• po 5 roku życia.

Zabieg chirurgiczny

Polega na chirurgicznym usunięciu macicy i jajników u samicy lub jąder u samca. Największą zaletą tej metody jest zmniejszenie ryzyka występowania chorób układu rozrodczego takich jak:

• ropomacicze,
• krwiomacicze,
• cysty jajnikowe,
• nowotwory prostaty,
• nowotwory jąder,
• guzy listwy mlecznej.

Do wad należy:

• zaburzenie czynności nadnerczy,
• odpryski jajników spowodowane brakiem wprawy chirurga,
• metoda bardziej inwazyjna niż wszczepienie implantu.

W jaki sposób kastracja chirurgiczna zaburza czynność nadnerczy? 

Nadnercza są miejscem produkcji znanej nam dobrze adrenaliny. Nie jest to jednak ich jedyne zadanie. Produkują one ogromną ilość substancji, które regulują działanie całego organizmu. Jakie więc będą skutki rozregulowania tego mechanizmu?

• Utrata futra - łysienie rozpoczyna się przy ogonie i stopniowo rozchodzi na boki ciała grzbiet i brzuch, aż obejmie całą skórę fretki.
• Bardzo sucha, łuszcząca się, swędząca skóra.
• Agresywne zachowanie względem właściciela i względem innych członków stada.
• Wykazywanie zachowań płciowych, nawet jeśli zwierzę jest wykastrowane.
• Samce będą miały problemy z oddawaniem moczu, ze względu na powstawanie stanu zapalnego i obrzęku prostaty.
• Utrata masy ciała
• Apatia
• Żółtawe zabarwienie skóry i futra

Wielu właścicieli obawia się skutków operacji, dlatego też wolą stosować implanty, nawet jeśli oznacza to ich regularne wymienianie. Implanty zalecane są zawsze, nawet mimo faktu wykastrowania zwierzaka chirurgicznie. Taki implant pomaga chronić funkcję nadnerczy i zmniejsza ryzyko wystąpienia insulinomy, czyli nowotworu trzustki.

To już wszystko w tym artykule. Decyzja dotycząca kastracji operacyjnej czy chirurgicznej, należy do właściciela zwierzęcia. Powinna jednak być umotywowana dobrem pupila i świadomością konsekwencji obu procedur. W razie pytań, obaw i wątpliwości, zgłośmy się na konsultację do naszego zaufanego weterynarza. Pamiętajmy o wyborze dobrego lekarza, który przyjmuje fretki i będzie w stanie nam doradzić, opisać wady i zalety obu rozwiązań. Powodzenia wszystkim właścicielom tych pociesznych zwierzątek!

Bibliografia; 

1. Katherine E. Quesenberry, James W. Carpenter, Ferrets, rabbits and rodents. Clinical Medicine and Surgery. Third edition, Elsevier, 2012r 
2. Valerie V. Tynes, Behavior of exotic pets, Wiley Blackwell, 2010r 
3. https://www.petcarevb.com/ferret-care/adrenal-disease-in-ferrets/ 
4. https://www.msdvetmanual.com/exotic-and-laboratory-animals/ferrets/endocrine-diso rders-of-ferrets
5. Superloin - ulotka informacyjna