Cichy zabójca - czyli choroby jeży pigmejskich

Czemu mowa tutaj o cichym zabójcy? Ponieważ jeże, nawet jeśli są w terminalnych stadiach choroby, mogą nie pokazywać absolutnie żadnych objawów. Nieuważnemu właścicielowi wydawać się będzie, że zwierzak jest radosny, ma apetyt, biega w kołowrotku. Czemu mielibyśmy się przejmować, że coś się dzieje? Aby podkreślić, jak bardzo zaawansowane stadium choroby może występować w ciele naszego kolczatka, przytoczę kilka przypadków z gabinetów weterynaryjnych:

• zaawansowany chłoniak opon mózgowych - bez objawów neurologicznych,
• ciężka infestacja roztoczy - bez najmniejszego świądu,
• głębokie owrzodzenie żołądka - bez objawów ze strony układu pokarmowego,
• ciężkie zapalenie płuc - bez objawów oddechowych.

Co więc możemy zrobić aby upewnić się, że nasz zwierzak otrzyma pomoc jeśli będzie ona konieczna?

Co sześć miesięcy zalecane jest wykonywanie podstawowych badań profilaktycznych i odpowiednio wczesne reagowanie na jakiekolwiek niepokojące zmiany parametrów, trybu życia czy zachowania. Zanim zdecydujemy się na adopcję jeża, należy rozejrzeć się za specjalistą weterynarzem, do którego będziemy się mogli zawsze udać i poprosić o radę. Należy się mniej więcej zorientować jakiego rzędu wydatki będziemy ponosić.

Konieczne jest wykonywanie badań krwi - pełny panel morfologiczny, który pokaże nam ogólny obraz krwi (czy obecny jest stan zapalny, odwodnienie, anemia, zapasożycenie) oraz panel biochemiczny - pokazujący stan narządów wewnętrznych - wątroba, nerki, trzustka i inne. Pobieranie krwi do badań u jeża wymaga zdolności manualnych i innego podejścia, innych probówek, maszyn, które mogą wykonać badanie z niewielkiej ilości krwi. Są to inne urządzenia, niż te stosowane przy psach i kotach. Szukajmy więc weterynarza, który ma możliwość i umiejętności diagnozowania jeży.

Poza badaniami krwi należy regularnie badać kał jeża w kierunku obecności pasożytów wewnętrznych, umożliwić weterynarzowi osłuchanie serca, płuc oraz krtani, a nawet jamy brzusznej, regularnie wykonywać badanie USG jamy brzusznej i co jakiś czas RTG przeglądowe całego ciała, ze względu na częste występowanie nowotworów u tego gatunku. Każda z tych procedur swoje kosztuje i musimy się z tym liczyć, jeśli przygarniemy jeżyka pod nasz dach.

Kilka podstawowych informacji

• Na ten moment nie ma żadnych zalecanych dla jeży szczepionek.
• Ponieważ są to samotniki nie jest wymagana profilaktyczna kastracja samców, ale ze względu na częstość występowania problemów z układem rozrodczym samiczek, warto wykonać sterylizację samiczki.
• Pamiętaj aby regularnie ważyć jeża - pierwszym z objawów będą wahania masy ciała.
• Należy regularnie przycinać paznokcie i usuwać dłuższe włosy z okolicy kończyn.

Choroby oczu

Owrzodzenia rogówki

Urazy najbardziej zewnętrznej warstwy chroniącej oko. Może być związane z zadrapaniem, zakłuciem ciałem obcym i jest schorzeniem bolesnym, które zignorowane może prowadzić do utraty oka

Wytrzeszcz oczu

Jeże mają bardzo płytkie oczodoły i wystarczy nawet mały stan zapalny, chociażby o podłożu alergicznym, aby błona śluzowa zaczęła intensywnie puchnąć i wypychać oko z oczodołu. Podobny efekt będzie spotykany u jeży otyłych, u których tłuszcz odkłada się w oczodole

Choroby jamy ustnej

Choroby zębów

Choroby zębów u jeży są niesamowicie częste i wynikają z braku jednolitego żywienia dostępnego dla jeży. Za twarde jedzenie lub zbyt duży rozmiar kęsów mogą prowadzić do złamania zębów, za miękkie jedzenie do odkładania się filmu bakteryjnego, który wraz z czasem twardnieje i prowadzi do bolesności dziąseł, nadmiernego ślinienia się, ruchomości zębów, nieprzyjemnego zapachu z jeżowego pyszczka. Mogą powstawać ropnie okołozębowe, zapalenia tkanki łącznej, rozpuszczania się kości i przede wszystkim do wielkiej bolesności, która prowadzi do utraty apetytu i spadku wagi, ogólnego osłabienia i apatii. Co możemy zrobić aby wspomóc jamę ustną naszych jeży?

• Podawać kolagenowe smakołyki, dostępne dla psów i kotów, które usuwają film bakteryjny w trakcie żucia.
• Podawanie owadów, których pancerzyk chitynowy ma takie samo działanie.
• Stosowanie past enzymatycznych nakładanych na chusteczki lub niemowlęce szczoteczki do zębów.
• Spraye z chlorheksydyną, które zapobiegają osadzaniu się plaki.
• Należy wymieniać wodę raz dziennie i unikać podawania wód mineralnych, które szkodzą nie tylko na zęby, ale również na jeżowe nerki.

Choroby układu oddechowego

Zignorowanie konieczności wykonywania rutynowych badań RTG oraz osłuchiwania klatki piersiowej, może prowadzić do rozwinięcia się stanów zapalnych górnych i dolnych dróg oddechowych, które często objawiają się nagłą śmiercią zwierzęcia.

Choroby serca i naczyń krwionośnych

Najczęściej diagnozowanym problemem u jeży jest kardiomiopatia, czyli zwłóknienie, rozrost lub zmianę organizacji komórek mięśniowych ściany serca, co prowadzi do zaburzeń w krążeniu krwi, duszności, zaburzeń w ciśnieniu, omdleń, niedotlenienia, wodobrzusze. Najczęściej dotyczy ona jeży od około 3 roku życia.

Choroby układu pokarmowego

Zapalenia jelit - często spowodowane przez Salmonella sp.

Ważna uwaga dotycząca nosicielstwa lekoodpornych szczepów Salmonelli przez nasze jeże - tak jak w przypadku gadów, należy zawsze założyć, że jeż jest nosicielem opornych szczepów tej bakterii i wdrożyć odpowiednią profilaktykę z naszej strony, czyli mycie rąk po każdym kontakcie z jeżem, bieżące usuwanie odchodów i dezynfekcja miejsc, gdzie jeż miał szansę nanieść kał na przykład na stopach.

Niedrożność żołądka

Jeże mają tendencję do czopowania żołądka, przy ujściu do jelit, pokarm nie ma możliwości przesunąć się dalej do jelit, tworząc czop i będąc stanem zagrożenia życia.

Biegunka

Często związana z podawaniem nieodpoweidnich dla jeży pokarmów np. mleka.

Otyłość

Częste i mocno ignorowane przez właścicieli schorzenie, które będzie wpływać na cały organizm jeża.

Choroby układu moczowego

Zapalenie pęcherza

W zależności od przyczyny i przebiegu, może objawiać się zwiększonym pragnieniem, zmianą koloru lub zapachu moczu, bolesnym oddawaniem moczu, obecnością krwi lub osadu w moczu. Raz na jakiś czas warto zbadać mocz naszego zwierzaka - można próbować pobierać go podobnie jak u kotów, czyli na żwirek, który nie wchłania moczu i wysypany jest do zdezynfekowanej i wyparzonej kuwety lub przez powłoki brzuszne pod kontrolą USG. Brzmi to strasznie ale na przykład u kotów jest procedurą wykonywaną rutynowo, jeśli kot odmawia użycia specjalnego żwirku.

Kamienie moczowe

Bolesne, często nierozpuszczalne twory, które mogą prowadzić do zaczopowania cewki moczowej i ogromnej bolesności jamy brzusznej.

Choroby układu ruchu

Złamania kończyn

Często związane z upadkami z wysokości, nieprawidłowym kołowrotkiem zbudowanym z siatki lub prętów

Owinięcie włosa wokół kończyny

Ucisk na kończynę prowadzi do opuchlizny, stanu zapalnego i odcina krążenie w dolnym odcinku łapki.

Choroby neurologiczne

WHS (wobbly hedgehod syndrome)

Po polsku nazywane zespołem chwiejności jeża. Jest to choroba, coraz częściej stwierdzana u naszych pupili, więc warto wiedzieć czego się spodziewać - jednym z pierwszych objawów jest brak możliwości zwinięcia się w kulkę. Wraz z rozwojem choroby, pojawi się postępujący paraliż, drżenia, wytrzeszcz oczu, przewracanie się, samookaleczenia. Niestety jest to wyrok dla naszego zwierzęcia. Śmierć następuje zazwyczaj 18-25 miesięcy od wystąpienia pierwszych objawów. Nie ma żadnych możliwości potwierdzenia diagnozy za życia. Ostateczny werdykt poda dopiero pośmiertna sekcja zwierzęcia.

Choroby krążków międzykręgowych (IVDD)

Najczęściej dotyczą odcinka szyjnego lub lędźwiowego kręgosłupa. Nasz jeż powoli zacznie kuleć, chwiać się, mogą wystąpić problemy z oddawaniem moczu lub jego nietrzymaniem.

Torpor lub hibernacja

Wywołane przez nieprawidłową, za niską temperaturę.

Choroby skóry

Pasożyty zewnętrzne

U jeży głównie tyczy się to roztoczy. Jeż może wykazywać zwiększoną produkcję łoju na skórze, białe i brązowe strupki na skórze. Bardzo rzadko pojawia się świąd.

Zapalenie małżowin usznych

Widoczna będzie zalegająca woskowina i strupki na brzegu ucha, brzydki zapach z uszu, nadwrażliwość okolicy twarzowej

Grzybice skórne

Strupiejące zapalenie skóry, wypadanie kolców, wysuszona skóra

Nowotwory

Niezwykle często diagnozowane u jeży. Pojedyncze lub rozsiane, mogą zaatakować każdy narząd. Najczęściej stwierdza się nowotwory jamy ustnej i skóry.

Jak widać jeże są narażone na cały szereg różnych jednostek chorobowych, które kochający właściciel dla swojego komfortu psychicznego i komfortu jeża będzie chciał zdiagnozować i usunąć jak najszybciej. Raz jeszcze podkreślam wartość badań profilaktycznych u tego gatunku, bardzo często może to być jedyny sposób aby zadbać o kochanego kolczatka.